امام رضا (ع) نخستین شخصیتی بود که جسم را به مملکت کوچک و کامل تشبیه کرده و می‌فرماید: «ساختار بدن برپایه شباهت به قلمرو پادشاهی بنا شده است. پادشاه بدن قلب و کارگزاران آن، عروق و اعصاب در سیستم عصبی و مغز است.

به گزارش پرشین وی به نقل از باشگاه خبرنگاران ، واکاوی‌های ژرف متون روایات ما را به بیش از 5 هزار روایت و حدیث در زمینه مسائل تغذیه، بهداشت و سلامت و فهرست زیادی از خوردنی‌ها و مشروبات جایز و حلال می رساند که در عرصه جهانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

درمیان سلسله پیامبران عظام الهی وائمه معصومین (علیهم‌السلام) هم فزون‌تر از همه، پیامبر اعظم‌(ص)،امام?الموحدین علی‌(ع) و 3 پیشوای راستین اسلام،امام باقر، امام صادق و امام رضا (علیه‌السلام) بیش از سایر ائمه در عرصه پزشکی، بهداشت، تغذیه و سلامت نظراتی قابل توجه داشته‌اند.

«رساله ذهبیه» از نفیس‌ترین و گرانبهاترین مواریث اسلامی در زمینه دانش پزشکی است و به اجمال شامل رشته‌هایی از علوم پزشکی، شیمی، تغذیه و بسیاری از علوم دیگر بوده و بخش زیادی از طب پیشگیری را هم بیان کرده است.

امام رضا (ع) نخستین شخصیتی بود که جسم را به مملکت کوچک و کامل تشبیه کرده و می‌فرماید: «ساختار بدن برپایه شباهت به قلمرو پادشاهی بنا شده است. پادشاه بدن قلب و کارگزاران آن، عروق و اعصاب در سیستم عصبی و مغز است. خانه پادشاه قلب او و قلمرو حکومت او جسم است و یاران و سپاهیان او، دست‌ها و پاها و چشم‌ها و زبان و گوش‌های او است.

خزانه آن، معده و شکمش و پرده‌بردار، سینه او است.» سپس امام برای هر یک از اعضای بدن تشبیهاتی به کار برده‌اند که از آن جمله می‌توان به چشم اشاره کرد. امام رضا (ع) چشم‌ها را به چراغ تشبیه کرده و دو گوش انسان را منبع مهم پذیرش اطلاعات از محیط خارج و زبان را به کمک دو لب و دندان بیان کننده واژه‌ها و اراده‌ها معرفی می‌کند.

ایشان در تشبیه زیبایی انسان و آنچه او را دربرمی‌گیرد از معده، سینه، امحا و توابع آن به خزانه‌داری گزینشگر معرفی می‌کند. در ادامه هم به تاثیر شادی و غم بر چهره و عوامل درونزا و مرکز هر یک از آن‌ها سخن می‌گوید.

در بخشی از نامه، ایشان رهنمودهایی در کیفیت میل به غذا و نوشیدنی‌ها از نظر کمیت و کیفیت بیان کرده است که همه همسو با حراست از سلامت بدن است. حضرت توصیه خود را با غذا خوردن آغاز می‌کند و هر یک رابر?حسب توانایی و قدرت مزاج خود با رعایت جدول زمانی و شرایط مکانی، برای میل و اشتها به غذاخوردن و استفاده از آن براساس بهترین گزینه‌ها تشریح می‌کند.

امام رضا (ع) در بخشی دیگر به تهیه نوعی خاص از نوشیدنی که معجونی از گیاهان دارویی و دارای فواید بسیار و با قابلیت هضم است، برای استفاده به عنوان دسر بعد از غذا اشاره کرده است. این نوشیدنی ارزش غذایی زیادی داشته، دارای عناصری مهم از هیدرات‌های کربن، ویتامین‌ها و دیگر مواد اصلی انرژی‌زا است.

حضرت (ع) تاثیر حرارت زیاد بر موادغذایی در نابودی بسیاری از عناصر مفید آن مانند بعضی ویتامین‌ها و از بین رفتن برخی عناصر سریع‌التبخیر در غذا و مایعات را یادآور شده و در این زمینه گوی سبقت را از پژوهشگران تغذیه ربوده است.تاکید امام (ع) بر افراط نکردن در آشامیدن آب پس از غذا است، زیرا این شیوه نادرست به معده و سایر اعضای بدن آسیب می‌رساند.

حضرت (ع) همچنین به تاثیر افراط در مصرف برخی مواد غذایی و زیان‌های ناشی از آن اشاره کرده و می‌گوید: «افراط در خوردن تخم‌مرغ و عادت مستمر در مصرف آن، موجب آسیب به طحال و درد معده می‌شود، تا آنجا که زیاده‌روی در خوردن تخم‌مرغ موجب تنگی نفس و لکه‌های ریز قهوه‌ای می‌شود.»

امام (ع) می‌فرماید: ««خوردن گوشت خام موجب پیدایش انگل‌ها در معده و روده می‌شود. زیاده‌روی در خوردن گوشت حیوانات وحشی و گاو موجب زوال عقل و کاهش درک و کندی ذهن و افزایش فراموشی می‌شود.»

حضرت با تقسیم‌بندی حمام به بخش‌های مختلف، آن را به بهترین شکل وصف کرده و می‌فرماید: خانه اول سرد و خشک، دوم سرد و مرطوب، سوم گرم و چهارم گرم و خشک است.

سپس به سودمندی استحمام برای بدن به لحاظ تشریحی و جسمی اشاره کرده و تدهین و استعمال روغن‌ها و گیاهان دارویی، نرم کردن و تلطیف پوست را بسیار توصیه کرده است، زیرا پوست اهمیت فراوانی در خروج میزان قابل توجهی از مواد سمی از بدن دارد.

بنابراین شست‌وشوی پوست و پاکسازی روزنه‌های پوستی و تلطیف آن از مهمترین امور بهداشتی برای انسان به شمار می‌رود.در بخشی از پیام‌های بهداشتی، کیفیت به پشت خوابیدن و رعایت بهداشت دستگاه گوارش را توضیح فرموده است و همچنین اهمیت دستگاه عصبی را یادآوری کرده و توصیه‌های لازم را درباره آن ارائه کرده است، از جمله می‌فرماید: «هر کس خواستار افزایش قدرت حافظه است باید مویز و انجیر (مواد غذایی فسفردار) را بخورد.»

امام (ع) در فرازهایی آموزه‌های خود را درباره سلامت و بهداشت دندان‌ها تکرار فرموده، برخی توصیه‌های ضروری در مراقبت از‌ آن‌ها را در برابر عوامل خارجی توضیح می‌دهد و بر رعایت بهداشت دندان‌ها با به‌کارگیری بعضی از مواد مفید و براق‌کننده تاکید می‌فرماید.

امام (ع) در بخش‌های پایانی، امکان ترکیب نشدن برخی مواد شیمیایی را که بدن به آن مبتلا می‌شود گوشزد فرموده و اشاره می‌کند که تجمع این مواد در دستگاه گوارش در بعضی اوقات خطرناک و زیان‌آور و چه بسا به هلاکت فرد می‌انجامد.

در بعضی از بندهای همین بخش به علل بیماری‌ها که یکی از آن‌ها تضاد ناشی از درهم آمیختگی مواد غذایی وارده به معده، روده و عفونت‌های ناشی از آن است اشاره شده است.نکته پایانی (رساله ذهبیه) همان تاکید و توصیه همیشگی امام (ع) در التزام به آموزه‌ها و رهنمودهای ارائه شده و هشدار در صورت غفلت از موارد برشمرده است