سحری های ماه رمضان برای خیلی از ما خاطرات شیرین ایام کودکی را به همراه دارد؛ خاطرات آن روزهایی را که حتی اگر روزه هم نمی گرفتیم، به عشق سحری، نیمه شب از خواب بیدار می شدیم و پا به پای بزرگ ترها غذا می خوردیم. اما بعضی از بزرگ ترها هستنند که به دلیل مختل شدن خواب شان یا به دلیل بی اشتهایی در آن زمان، با وعده سحری چندان میانه ای ندارند و حتی آن را حذف می کنند. اما متخصصان تغذیه متفق القول اند که وعده سحری برای روزه گیران ماه رمضان وعده غذایی بسیار مهمی است؛ به خصوص ماه رمضان امسال که در تابستان است و زمان امساک، طولانی...

وقتی از دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، می پرسیم که سحری را باید جایگزین کدام وعده غذایی (صبحانه، ناهار یا شام) دانست، می گویند ماه رمضان شرایط خاصی دارد و اصلا نمی شود بگوییم که مثلا سحری دقیقا جایگزین کدام وعده غذایی می تواند باشد. اما در کل به عنوان آخرین وعده غذایی قبل از شروع یک روز امساک اهمیت زیادی دارد، به خصوص امسال در این ماه رمضان گرم که باید به فکر پیشگیری از تشنگی هم بود: «از این رو، باید غذاهای پروتئینی را در وعده سحری کمتر کرد چون پروتئین ها برای متابولیسم و دفع شان نیاز به آب زیادی دارند. پس بهتر است گوشت و سایر ترکیبات پروتئینی مثل حبوبات و سویا را بیشتر در افطار و وعده های قبل از سحری مصرف کنیم تا در طول روز دچار کمبود آب نشویم.»

مهار تشنگی در روزهای ماه رمضان

چیزی که برای کنترل تشنگی باید در وعده سحرمان کمتر بخوریم، نمک است. دکتر وفا می گوید: «غذاهای سحری بهتر است کم نمک باشند. باید از خوردن پنیر شور یا غذاهای کنسروی که ترکیبات نمک و سدیم دارند، پرهیز کنیم؛ چون مصرف نمک باعث تشنگی در ساعت های اولیه روز می شود. همین طور باید از غذاهای خیلی شیرین هم اجتناب کرد چون قند هم مثل نمک، در ساعت های اولیه روز کم آبی ایجاد می کند.» با این حساب، تکلیف یک عده از غذاها روشن می شود؛ مثلا ترشی ها اگر نمک زیادی نداشته باشند خوردن شان مانعی ندارد ولی هر چیز شور و شیرینی توصیه نمی شود.

میوه تا دلتان بخواهد!

حالا می رسیم به نوشیدنی های سحر که خیلی مهم اند. دکتر وفا بهترین نوشیدنی سحری را آب می داند و خطاب به بعضی ها که چای را برای رفع عطش مناسب می دانند می گوید: «چای، قهوه و نوشیدنی های مشابه به علت داشتن کافئین، مدر هستند و باعث دفع آب در ساعت های اولیه روز و در نتیجه کم آبی می شوند.» او خوردن شربت هایی مثل خاکشیر یا شربت آب لیمو را هم در صورت کم شیرین بودن، مفید می داند اما دوغ را به علت داشتن نمک توصیه نمی کند. ضمن اینکه دوغ از ماست درست می شود و این طور که دکتر وفا می گوید شیر و لبنیات چون منبع پروتئین و سدیم هستند، باعث دفع آب و تشنگی می شوند پس ترجیحا بهتر است هنگام سحر مصرف نشوند.

و اما میوه ها و سبزی ها که انگار در هیچ شرایطی محدودیت ندارند، چون وقتی از دکتر وفا می پرسیم میوه ها و سبزی ها چه تاثیری دارند جواب می دهد: «نوش جان همه! هر چه قدر خواستند بخورند هیچ اشکالی ندارد، اصلا باید افراد روزه دار در فاصله افطار تا سحر چند وعده میوه، سبزی و صیفی جات در قالب سالاد و دسر میل کنند.»

چربی ها خوب اند اما ...

بعد از اینکه فهمیدیم چه طور تشنگی مان را مهار کنیم، حالا این سوال پیش می آید که چه کنیم تا احساس سیری مان بعد از خوردن سحری تداوم داشته باشد؟ البته درست است که فلسفه و فضیلت روزه به همان احساس گرسنگی و تشنگی آن است اما این حالت ها باید آن قدر معقول و قابل تحمل باشند تا روزه دار بتواند در تمام طول ماه رمضان، بدون پیش آمدن مشکلی برای سلامتش، به فریضه روزه داری ادامه دهد. دکتر وفا درباره نوع غذاهایی که بهتر است در وعده سحری مصرف شوند می گوید: «انواع چربی های مفید می توانند منبع انرژی خوبی برای روزه داران باشند. چربی ها آخرین گروه موادغذایی هستند که معده را ترک می کنند و برای همین به احساس سیری تداوم می بخشند. استفاده از روغن زیتون، آفتابگردان، سویا و کانولا در غذاهای تهیه شده در وعده سحری بسیار مفیدند.»

پختنی ها برای سحری مناسب ترند یا حاضری ها؟

اینکه غذای سحری حتما پختنی باشد یا حاضری، چندان مهم نیست، چیزی که اهمیت دارد این است که تمام نکات بالا رعایت شود. یعنی شما می توانید مطابق میل تان غذای گرم یا غذای حاضری و سبکی برای سحری تان آماده کنید مشروط بر آنکه کم نمک و کم شیرین باشد. ضمن اینکه باز هم مهم نیست برنج مصرف کنید یا نان چون هر دو از گروه غلات هستند و برای تامین انرژی بدن فرد روزه دار لازم اند. می شود براساس ذائقه یا محدودیت ها و رژیم های مختلف نان، برنج و سیب زمینی را جایگزین هم کرد ولی باید یکی از اعضای گروه نان و غلات حتما در وعده سحری باشند.

اگر در وعده سحر اشتها ندارید...

عده ای از افراد هستند که برای خوردن سحری چندان اشتهایی ندارند و در واقع نمی توانند در آن ساعت از شبانه روز غذا بخورند. دکتر وفا به این افراد توصیه می کند که شب های ماه رمضان کمی زودتر بخوابند تا بتوانند حداقل یک ساعت قبل از اذان از خواب بیدار شوند و بعد از هشیار شدن، با خوردن میوه و سالاد شروع کنند تا اشتهای شان باز شود و بتوانند غذا بخورند. برای خوردن سحری باید وقت گذاشت و به آن اهمیت داد. در ضمن اصلا نباید به حذف وعده سحری فکر کرد چون کار زیان باری است و افراد بخشی از حالت معنوی این ماه را هم از دست خواهند داد. دکتر وفا معتقد است اگر برای ماه رمضان برنامه ریزی نکنیم، نمی توانیم از روزه داری در این ماه بهره لازم را ببریم و دچار مشکلات فراوانی خواهیم شد و درنهایت بدن را با اختلالات مختلف روبه رو خواهیم ساخت.

خداوند همه چیز می‌شود همه کس را... 
 
 به شرط اعتقاد، به شرط پاکی دل، به شرط طهارت روح، به شرط پرهیز از معامله با ابلیس 
 
بشویید قلب‌هایتان را از هر احساس ناروا 
 
و مغزهایتان را از هر اندیشه خلاف 
 
و زبان‌هایتان را از هر گفتار ناپاک 
 
و دست‌هایتان را از هر آلودگی در بازار... 
 
و بپرهیزید از ناجوانمردی‌ها،ناراستی‌ها، نامردمی‌ها! 
 
چنین کنید تا ببینید خداوند چگونه 
 
بر سفره شما با کاسه‌ای خوراک و تکه‌ای نان می‌نشیند 
 
 در دکان شما کفه‌های ترازویتان را میزان می‌کند 
 
و در کوچه‌های خلوت شب با شما آواز می‌خواند... 
 
مگر از زندگی چه می‌خواهید که در خدایی خدا یافت نمی‌شود ...؟

ماه رمضان، فرصتی است که همه دوست دارند در برکت‌ و رحمت‌ گسترده‌اش شریک باشند.

در این میان، بیماران، سالمندان و کسانی که وضعیت‌های خاص فیزیولوژیکی مانند بارداری و شیردهی را از سر می‌گذرانند، معمولا با یک سوال عمده مواجه‌اند: 
 آیا می‌توانند روزه بگیرند یا نه؛ و این که اگر روزه بگیرند، آیا با مشکل روبه‌رو نخواهند بود؟

اگرچه نمی‌توان برای همه بیماران مزمن، یک حکم کلی صادر کرد و هر بیمار، شرایط خاص خود را دارد و فقط پزشک معالجش می‌تواند درباره این که می‌تواند روزه بگیرد یا نه، نظر قطعی بدهد؛ با این حال نکاتی در مورد هر بیماری وجود دارد که می‌تواند به تصمیم‌گیری درست بیمار و پزشک کمک کند.

مرور این نکات، شاید چند فایده مهم داشته باشد؛
 اول این که در هر شرایطی، روزه گرفتن به صلاح فرد نیست و حتی از لحاظ شرعی هم توصیه نمی‌شود. 
دوم این که می‌توان با ایجاد برخی تنظیم‌ها در برنامه غذایی و دارویی و آگاهی از علائم هشدار، در بسیاری از بیماری‌ها به راحتی روزه‌داری کرد، بدون اینکه هیچ مشکل جدی‌ای به وجود آید.

در این نوشتار، برای رعایت اختصار، تنها به چند بیماری مزمن که شیوع بیشتری دارد، اشاره می‌شود.

 بیماران دیابتی         fasting and diabetes       

بیمار دیابتی که بدون انجام مشاوره با پزشک، روزه‌داری می‌کند، در معرض خطر جدی افزایش درازمدت قند خون قرار دارد که این امر علاوه بر عوارض جسمی، عوارض جانبی دیگری از جمله افزایش هزینه و حتی غیر ممکن شدن درمان را در پی دارد. 
حفظ مقدار قند خون در محدوده طبیعی، بین 60 تا 140 میلی گرم درصد، هدف اصلی در درمان دیابت است؛ از طرف دیگر نوع تغذیه، و بالطبع روزه‌داری، می‌تواند روی این شاخص مهم سلامت بیمار تاثیر جدی بگذارد.
کارشناسان اعتقاد دارند افرادی که با داروهای خوراکی کاهنده قند خون یعنی قرص های ضد قند قادر به کنترل قند خون خود در حد طبیعی هستند، ، با رعایت شرایط خاص و اندازه‌گیری به‌موقع قند خون‌شان، می‌توانند با سلامت و اطمینان کافی در این فریضه الهی شرکت کنند. 
بنابراین، شاید بتوان گفت اولین قدم برای فرد دیابتی که می‌خواهد در فریضه روزه هم‌گام سایرین باشد، این است که تجهیزات لازم برای اندازه‌گیری قند خون، یا حداقل ادرار را، در منزل داشته باشد. بدون پایش مداوم قند خون، یا تخمین آن از طریق آزمایش ادرار، نمی‌توان از ایمن بودن روزه‌داری اطمینان کافی داشت.

 به گفته متخصصان، میزان قند خون بیماران دیابتی روزه‌دار باید قبل از سحر، حداکثر 120 میلی گرم درصد، دو ساعت بعد از سحر، حداکثر 160 میلی گرم درصد، بین ساعت 1 تا 3 بعدازظهر، حداقل 70 میلی گرم درصد، قبل از افطار، حداکثر 120 میلی گرم درصد و دو ساعت بعد از افطار، ‌حداکثر 160 میلی گرم درصد باشد.

 پزشکان توصیه می‌کنند بیماران روزه‌دار در هنگام افطار، قبل از خوردن هر غذایی، قرص خود را میل کنند و پس از گذشت مدتی، غذا خوردن را آغاز کنند.

اما قضیه در مورد بیماران تحت درمان با انسولین فرق می‌کند. استفاده از این دارو با احتمال بالای افت قند خون همراه است و بنابراین، لازم است این بیماران در فواصل نزدیک به‌هم غذا میل کنند، به همین دلیل،روزه‌داری به هیچ عنوان به آنها توصیه نمی‌شود.  ضمن اینکه بیماران انسولینی، معمولا نمی‌توانند نوبت تزریق خود را، مگر در موارد خاص و زیر نظر مستقیم پزشک معالج، حذف یا جابه‌جا کنند. به همین دلیل توصیه تمام پزشکان و متخصصان به این بیماران این است که روزه نگیرند.

چربی و اوره بالاfasting and hyperlipidemia       

گاهی این سؤال وجود دارد که می‌توان با وجود فشارخون"hypertension"، چربی‌خون یا اوره بالا در ماه مبارک رمضان روزه گرفت یا خیر؟ کارشناسان تغذیه و متابولیسم در این باره پاسخ می‌دهند در صورتی که بیمار بتواند بدون هیچ نوع عارضه‌ای داروهایش را در 2 وعده سحری و افطار میل کند، محدودیتی در این باره وجود ندارد، اما در کل بهتر است قبل از آن با پزشک معالج خود مشورت کند.

دکتر مظهری، کارشناس تغذیه و عضو هیات علمی، در این باره چنین توضیح می‌دهد:"مطالعات نشان می‌دهند که در طول روزه‌داری سطح کلسترول بد و تری گلیسرید کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. میزان کلسترول خوب بالا می‌رود و تا حدودی فشارخون بالا تعدیل می‌شود. به همین دلیل اگر افراد در دوران روزه‌داری نیز پرهیزهای غذایی خود را رعایت کنند، می‌توانند حتی به کنترل بیماری خود، تا حد زیادی، کمک کنند"
البته بیمارانی که اوره بالایی دارند، از این امر مستثنی هستند، چرا که امساک از غذا سطح اوره را در خون بالا می‌برد. بنابراین به هیچ عنوان روزه‌داری و تحمل گرسنگی برای این بیماران توصیه نمی‌شود.

 بیماری‌های قلبی    fasting and heart diseases    

مطالعات نشان داده‌اند روزه‌داری می‌تواند با کم کردن عوامل خطر، به پیشگیری از بیماری‌های قلبی کمک کند. دکتر مظهری درباره اثر روزه می‌گوید: "در طول ماه مبارک رمضان، سطح هموسیستئین خون به مقدار قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد و این اثر در کنار کاهش میزان چربی‌های خون و حتی تعدیل وزن بدن در این ماه، می‌تواند باعث کنترل بیماری‌های قلبی- عروقی شود."

اما درباره افرادی که کارشان از این مرحله گذشته و به این بیماری‌ها مبتلا شده‌اند، چون باید داروهای خود را رأس ساعت مشخصی مصرف کنند، اغلب اجازه روزه گرفتن به آنها داده نمی‌شود. 
 به دلیل حساسیت این بیماران به انواع استرس‌ها، حتی احساس گرسنگی هم برایشان مناسب نیست.

 بیماری‌های کلیه‌        fasting and renal diseases 

در مورد بیماری‌های مزمن و شدید کلیوی، چند مورد هست که بنا به نظر اکثریت قاطع پزشکان، منع قطعی برای روزه‌داری به وجود می‌آورد، چرا که در این حالت‌ها، امکان تطابق مناسب با تغییرات آب و املاح وجود ندارد. به گفته متخصصان بیماری‌های کلیه، در صورت نارسایی متوسط و شدید کلیه، وقتی کلیه از کار افتاده و بیمار باید تحت درمان با دیالیز قرار گیرد، دفع شدید پروتئین از ادرار (که در هموگلوبینموپاتی‌ها دیده می‌شود و خطر لخته شدن خون بالا می‌رود) و همچنین در صورت دفع مکرر سنگ‌های کلیوی"renal stones"، روزه گرفتن از لحاظ پزشکی ضرر جدی دارد و منع شده است.

 به گفته متخصصان، افرادی که تشکیل سنگ‌های ادراری در آنها‌ ‌فعال بوده و بیش از  2 سنگ ادراری ظرف مدت 6 ماه داشته‌اند یا هم اکنون‌ ‌دارای سنگ ادراری هستند، بهتر است در مورد روزه گرفتن احتیاط کنند.

 با این حال، دکتر احمد تارا، فوق تخصص بیماری‌های کلیه، درباره رابطه ننوشیدن آب در ماه مبارک رمضان و بیشتر شدن احتمال تشکیل سنگ در افراد مستعد، این طور توضیح می‌دهد: "هرچند که طبق گزارش‌های علمی نوشیدن فراوان آب به مدت 5 سال، آمار ایجاد سنگ مجدد کلیه را در افرادی که سابقه آن را داشته‌اند، کاهش می‌دهد، اما این نکته به این معنی نیست که اگر افراد با روزه‌داری، از نوشیدن آب چند ساعت در روز محروم شوند، مشکل خاصی برای آنها ایجاد می‌شود"  به عبارت دیگر، مدت زمان روزه‌داری آنقدر نیست که بتواند کم‌آبی جدی ایجاد کند و به همین علت نخوردن آب در هنگام روزه‌داری، احتمال ایجاد سنگ کلیه را افزایش نمی‌دهد.

 دکتر تارا در مورد بیماران پیوندی "renal transplantation" اشاره می‌کند: "مطالعات جدید نشان می‌دهد درصورتی که عملکرد کلیه پیوندی خوب باشد، روزه ضرری برای کلیه پیوندی پس از سال اول پیوند کلیه ندارد"

بیماری‌های چشم   fasting and eye diseases         

یکی از سؤالاتی که برخی افراد با شماره عینک بالا دارند، این است که آیا روزه‌داری می‌تواند عیوب انکساری چشم (نزدیک بینی و دور بینی) را تشدید کند و شماره عینکشان را بالا ببرد؟ چشم‌پزشکان این موضوع را در شماره‌های پایین چشم رد می‌کنند، اما به گفته دکتر علی عبداللهی، جراح و فوق تخصص شبکیه چشم، تغذیه سرعصب بینایی در افراد مبتلا به نزدیک‌بینی شدید با نمره عینک بالاتر از 18،‌ در اثر روزه‌داری مختل می‌شود و به همین دلیل، متخصصان چشم به این افراد توصیه می‌کنند روزه نگیرند.

بیماران مبتلا به آب سیاه با فشار طبیعی، دسته دیگری از بیماران چشمی هستند که روزه‌داری برای آنان ممنوع است.

بیماری‌های گوارشی      fasting and GI diseases 

 بسیاری از افراد به دلیل اندکی ناراحتی گوارشی، از روزه‌گرفتن اجتناب می‌کنند، در حالی که با رعایت چند نکته تغذیه‌ای می‌توان این عوارض را به حداقل خود رساند. دکتر مظهری به این افراد توصیه می‌کند مصرف مواد غذایی سرخ کرده، پر از ادویه، روغن و شکر بالا را کنار بگذارند. 
 به گفته این متخصص تغذیه، از آنجا که در هنگام روزه‌داری، اسیدیته معده بالا می‌رود، مصرف این‌گونه مواد می‌تواند احساس سنگینی در معده، ترش کردن و دیگر مشکلات گوارشی را به همراه داشته باشد. در عوض موادغذایی حاوی فیبر نظیر میوه ‌‌و ‌‌سبزیجات می‌توانند از تولید بیش از اندازه اسید در معده جلوگیری کنند.

دکتر ناصر ابراهیمی دریانی، فوق تخصص گوارش و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران هم در مورد کسانی که زخم معده و اثنی عشر دارند، چنین می‌گوید: «به هیچ عنوان ثابت نشده گرسنگی باعث ایجاد زخم پپتیک میشود؛ گرچه در بیمارانی که زخم فعال دارند یا پیش از این دچار عوارض این زخم‌ها،‌ مانند تنگی و خونریزی از معده و دستگاه گوارش شده‌اند، روزه گرفتن مخاطره‌آمیز خواهد بود و نباید روزه بگیرند.» 
دکتر دریانی به افرادی که سابقه زخم اثنی عشری دارند که زخم آنها به خوبی ترمیم شده، توصیه می‌کنددر سحر یا افطار یک عدد امپرازول یا یک عدد رانیتیدین مصرف کنند و روزه خود را بگیرند.
 این عضو هیأت علمی در مورد سوء هاضمه"indigestion" که با عوارضی چون ترش کردن، سوزش پشت جناغ همراه است و همچنین رفلاکس (بازگشت اسید معده به مری) راه‌هایی را پیشنهاد می‌کند که با رعایت آنها به‌راحتی می‌توان روزه داشت: "این افراد باید افطار و سحر کم میل کنند و بلافاصله بعد از افطار به حالت درازکش درنیایند. ضمن اینکه بعد از افطار سیگار نکشند. همچنین افرادی که دچار این مشکلات هستند، باید از خوردن غذاهای پرچرب و ادویه دار، سس (به خصوص سس گوجه و آب گوجه)، مرکبات، شکلات، ترشی ها، قهوه و ... پرهیز کنند."

مطالعات نشان داده برای کسانی که دچار کولیت "ulcerative colitis"و یبوست شدید هستند، بیماری‌ای کهبا عوارضی چون درد شکمی، احساس دفع (مدفوع شل یا سخت و تکه تکه) و تغییر در دفعات و قوام اجابت مزاج، نفخ زیاد و گاه احساس پری همراه است، گرفتن روزه زیان‌آور است.

افرادی که ناقل هپاتیت  "hepatitis B " B هستند نیز دسته دیگری از بیماران‌ هستند که باید در مورد بی‌خطر بودن روزه توجه لازم را به خرج دهند. دکتر دریانی، درباره این دسته از بیماران هم می‌گوید: "در صورتی که آنزیم‌های کبدی این بیماران بالا نباشد، به عبارتی بافت کبد آنها دچار مشکل نشده باشد، گرفتن روزه منعی ندارد.
 اما کسانی که هپاتیت مزمن دارند که به سیروز کبدی منجر شده، نباید روزه بگیرند؛ زیرا کبد قادر به ساخت گلوکز از گلیکوژن نیست و گرسنگی در این افراد باعث می شود قند خونشان به شدت پایین بیاید."

بیماری‌های روانی         fasting and psychiatric diseases 

 دکتر مصطفی نجفی، فوق تخصص روان پزشکی کودک و‌ ‌نوجوان، در مورد این که آیا بیماران اعصاب و روان هم می‌توانند روزه بگیرند، بسیار خوش‌بین است: "روزه‌داری در بیماران مبتلا به اختلالات روانی خفیف علاوه بر جنبه های‌ ‌مذهبی، به عنوان یک شیوه روان درمانی و تغییر رفتار‌ ‌محسوب شده و سلامت روانی آنها را تقویت می‌کند".

با این حال، رعایت احتیاط از توصیه‌های موکد ایشان برای این بیماران است: «این بیماران باید علاوه بر تغذیه مناسب، برنامه‌‌ریزی خاصی برای مصرف داروهای خود در افطار و سحر نیز داشته‌ ‌باشند‌،‌ چرا که اگر در مرحله بهبود باشند، اما تغذیه‌ ‌مناسب نداشته باشند، از نظر مکانیسم‌های تطابق روانی ضعیف‌تر ‌عمل کرده و به خوبی نمی‌توانند با شرایط خاص این ماه و تغییرات به وجود آمده در برنامه روزانه‌شان، کنار بیایند. در نتیجه ممکن است با عود یا‌ ‌تشدید علائم بیماری مواجه شوند. به همین دلیل توصیه می‌‌‌شود این قبیل بیماران از روزه‌داری مستمر یک ماهه خودداری‌ ‌کنند‌.‌‌" 
 به گفته دکتر نجفی، روزه‌داری برای بیماران‌ ‌مبتلا به اختلالات روانی حاد، مضر است و بنابراین از لحاظ شرعی نیز‌ ‌منع دارد.

بیماری‌های مغز و اعصاب    fasting and CNS diseases        

در برخی بیماری‌ها، می‌توان با استفاده از داروهایی که اثر طولانی‌مدت‌تری دارند و نیز استفاده از یک یا 2 دوز دارو، به جای مصرف 3 دوز منقسم، بیماری را کنترل کرد و در عین حال روزه هم داشت. برخی بیماری‌های مغز و اعصاب از این جمله‌اند. 
دکتر کتایون علی‌خانی، متخصص مغز و اعصاب اما این گونه هشدار می‌دهد که در برخی از این بیماران، مانند افراد مبتلا به صرع، مصرف سر وقت و به موقع داروهای ضدتشنج در طول شبانه‌روز الزامی است و مصرف داروهای آهسته‌رهش پاسخگو نیست.
 به همین علت روزه گرفتن برای این بیماران (صرعepilepsy  )توصیه نمی‌شود؛ به خصوص اینکه تغییرات قند خون،‌ املاح و الکترولیت‌ها در بدن، بر آستانه تشنج بیمار تاثیرگذار است. به گفته متخصصان مغز و اعصاب، 99 درصد بیماران مبتلا به صرع به همین دلایل، قادر به روزه‌داری نیستند.

 اما در بیماران مبتلا به ام-اس " MS "که مشکل خاصی ندارند، چون گرفتاری آنان عمدتا در سیستم اعصاب مرکزی است، هیچ منعی برای روزه‌داری وجود ندارد؛ با این حال، بهتر است قبل از روزه‌داری با پزشک معالج خود در این باره مشورت کنند.

گرسنگی طولانی مدت، ممکن است در برخی بیماران مبتلا به سردردهای میگرنی"migraine headache"، سبب عود حملات آنها شود. بنابراین بیماران میگرنی با علایم شدید و یا میگرن‌های پیچیده با علایم مغز و اعصاب نمی‌توانند روزه‌ بگیرند. ولی بیماران تحت درمان، می‌توانند بدون نگرانی در ایام ماه مبارک رمضان روزه بگیرند.

من سر نخورم که سرگران است                    پاچه نخورم که استخوان است
بریان نخورم که هم زیان است                      من نور خورم که قوت جان است
* * *
حکمت اصلى روزه دارى گام نهادن در مسیر تقوا و پرهیز از گناهان است و فواید بهداشتى و درمانى روزه دارى از ثمرات فرعى اما حیاتى آن محسوب مى شود. روزه مایه استقرار و تثبیت اخلاص نزد انسان، آرامش روان و ایمن بودن از آشفتگى و اضطراب است و آثار بهداشتى و درمانى فراوانى دارد. آنچه از آیه184 سوره بقره استنباط مى شود این است که :«فلسفه روزه قراردادن انسان در مسیر دستیابى به تقواست.»
اگرچه مؤمن فقط به قصد اطاعت از خداوند روزه مى گیرد، اماعلاوه بر برکات معنوى، از فواید جسمى و روانى روزه نیز سود مى برد. تحقیقات فراوانى در 30سال اخیر درباره آثار روزه بر جسم صورت گرفته که ثابت کرده است روزه دارى صحیح که با کاهش مصرف غذا همراه است، ثمراتى چون کم شدن چربى هاى ذخیره، کم شدن میزان چربى خون و کلسترول و فعال شدن سیستم ایمنى بدن را به دنبال دارد. البته به شرطى که برنامه غذایى منظمى براى افطار و سحر تنظیم شود.

 درماه مبارک رمضان 30درصد کمتر بخورید

دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه، درگفت و گو با «ایران» درباره برنامه غذایى منظم ماه مبارک رمضان مى گوید: «باید توجه داشت که در ماه مبارک رمضان در مجموع نسبت به ماه هاى دیگر باید 30 درصد کمتر غذا بخوریم تا فواید روزه و قصد اصلى آن محقق شود. از این طریق هم احساس گرسنگان به ما دست مى دهد و هم وعده غذایى که از آن پرهیز مى کنیم در اختیار نیازمندان قرار مى گیرد. کمتر غذاخوردن موجب مى شود تا ماده غذایى بیشترى براى سایر افراد فراهم و فشار به محیط زیست کمتر شود.»

 سحرى را هرگز فراموش نکنید

دکتر کیمیاگر با تأکید بر این که غذاى ماه رمضان حتماً در دو وعده افطار و سحرى خورده شود، مى گوید:«افطار و شام را نیز با هم در یک وعده غذایى قرار ندهید. به دلیل این که افطار خیلى گرسنه اید بهتر است حجم غذایى که مى خورید کاهش دهید و شام را نیز با فاصله و جداى از افطار بخورید.
حتماً روزه خود را با یک مایع ولرم و گرم مانند چاى، شیر ، آب جوش، سوپ یا آش باز کنید. البته به شرطى که غلظت آش همانند سوپ بوده و سفت و شفته نباشد.»
وى با تأکید بر این که خوردن سحر بخصوص براى نوجوانان و جوانان واجب است ، تأکید مى کند: «هرگز بدون سحرى روزه نگیرید. سحر را همانند صبحانه اى کامل یا ناهارى متوسط بخورید و براى این که در طول روز کمتر احساس تشنگى کنید حتماً در سحرى از سبزیجات، کاهو، کلم، گوجه، خیار و نان سبوسدار، بیشتر استفاده کنید و درعوض پلو، ماکارونى و مواد نشاسته اى کمترى بخورید. البته حتماً میوه را در برنامه غذایى سحر خود بگنجانید.»

 چه کسانى روه نگیرند

دکتر کیمیاگر مى گوید:«بیماران دیابتى نوع یک که انسولین مصرف مى کنند، افرادى که در ساعات خاص دارو مى خورند ، زنان شیرده، زنان باردار (پس از 4ماهگى)، افراد داراى مشکلات اعصاب و روان، سالمندان ناتوان و افرادى که نباید خون و ادرار آنها غلیظ شود، از جمله افرادى هستند که از روزه گرفتن منع شده اند.»
وى مى گوید: «زنان شیردهى که شیرخوار آنها تغذیه کمکى دارد مى توانند با خوردن آب کافى و تأمین نیاز بدن خود، روزه بگیرند. همچنین بیماران دیابتى نوع2 که قندخون آنهاکنترل شده است، مادران باردارى که از برنامه غذایى خوبى برخوردار بوده اند پس از 4 ماهگى و سالمندانى که توان لازم را دارند مى توانند روزه بگیرند.»

این متخصص تغذیه با بیان این که بازده کارى افرادى که سحرى نمى خورند از ساعت 11 به بعد پائین مى آید، توضیح مى دهد:«سردرد و سرگیجه روزه دار به علت افت قندخون اوست. این افراد باید حجم غذاى خود را هنگام سحر بیشتر کرده و از مواد قندى بیشترى استفاده کنند اما اگر این سردرد و سرگیجه به حدى است که مخل کار و آموختن افراد و پرخاشگرى آنها مى شود، بایدحتماً به پزشک مراجعه کنند.»
وى درباره «علت گر گرفتگى» عده اى قبل از خوردن افطار مى گوید: «هورمون انسولین و قندخون روزه دار کم و تجزیه چربى ها بیشتر مى شود.افرادى که قبل از افطار دچار گرگرفتگى مى شوند باید سوخت و ساز متابولیسم چربى خود را بررسى کنند شاید یکى از علت هاى این امر نخوردن سحرى باشد.»

دکتر محمدمهدى اصفهانى، عضو هیأت علمى دانشگاه علوم پزشکى ایران نیز درباره خواص روزه دارى براى سلامت بدن توضیح مى دهد: «اگرچه در طول سال چربى ها در نقاط خاصى از بدن جمع مى شوند اما در هنگام روزه دارى این چربى ها به صورت یکنواخت مى سوزند. البته ممکن است در ساعات اولیه روزه دارى مقدار قندخون کاهش پیدا کند اما بدن به سرعت قند ذخیره اى یعنى گلیکوژن کبد و عضلات را آزاد کرده و مانع کاهش شدید قندخون مى شود.»
وى مى گوید:«خوراک اصلى سلول هاى مغز، گلوکز یا قندخون است، در طول روزه دارى بدن سعى مى کند براى مصرف مغز گلوکز کافى را نگه داشته و بیشتر از سوخت چربى ها استفاده کند. بعضى تحقیقات نشان مى دهد در هنگام روزه دارى کلسترول خوب خون یعنى HDL افزایش و کلسترول بد خون یعنى LDL کاهش مى یابد.»
دکتر اصفهانى مى افزاید: «درکوتاه ترین روزها روزه داران 11 و در درازترین روزها17 ساعت از خوردن و آشامیدن امساک مى کنند و اگر برنامه ریزى صحیح تغذیه اى داشته باشند، به سادگى مى توانند رمضان و روزه دارى خوبى را پشت سر بگذارند. بنابراین توصیه مى شود در این زمان مقدار دریافت غذاى بدن خود را نسبت به سایر ایام سال کاهش دهند. کاهش حدود 20درصد از کالرى مصرفى براى بیشتر مردم به هنگام روزه دارى سودمند است. البته این مقدار کاهش براى نوجوانان در حال رشد توصیه نمى شود.»
به گفته وى بهتر است هنگام افطار جداً از بازکردن روزه با آب سرد آن هم به مقدار زیاد پرهیز شود. همچنین از آنجا که آشامیدن آب بین غذا و به مقدار زیاد موجب رقیق شدن شیره گوارش و اختلال در هضم غذا مى شود باید از این موضوع نیز بشدت پرهیز کرد.
عضو هیأت علمى دانشگاه علوم پزشکى ایران مصرف سبزیجات تازه و ضدعفونى شده را در افطار سودمند مى داند و مى گوید: «سبزیجات علاوه بر ویتامین هاى مختلف ، الیاف گیاهى (فیبر) فراوانى دارند و مصرف آنها به پیشگیرى از یبوست کمک مى کند.اما چون ممکن است سبزیجات خام سبب تشنگى شوند، توصیه مى شود روزه داران، هنگام سحر به جاى سبزیجات از میوه استفاده کنند.»
وى مى افزاید:«به جوانان توصیه مى شود حداقل یک لیوان شیر یا معادل آن ماست را در برنامه افطار و سحر خود قرار دهند و از گوشت، پنیر و تخم مرغ نیز استفاده کنند. نوجوانان همچنین باید 7 ساعت خواب آرام داشته باشند تا هنگام سحر بتوانند نشاط خود را حفظ کنند.»
دکتر اصفهانى توضیح مى دهد: «براى جلوگیرى از یبوست به دلیل کم شدن مصرف آب در ماه رمضان، حتماً از سبزیجات پخته و خام، میوه ، خورشت هاى آلو و کرفس و میوه ها استفاده و چاى پررنگ را از برنامه غذایى خود حذف کنید. همچنین از مصرف تنقلات در حجم زیاد پرهیز کرده و به مقدار خیلى کم از زولبیا و بامیه قناعت کنید.»
وى تأکید مى کند:«حتماً بعد از صرف سحرى و خواندن نماز صبح قدرى بیدار بمانید و مشغول دعا یا مطالعه شویدو اگر احتیاج به استراحت دارید، بعد از طلوع آفتاب کمى بخوابید.»

رژیم  این یک ماه با 11 ماه دیگر سال فرق دارد. شیوه زندگی در ماه رمضان شکل دیگری است.

برنامه زندگی از روال عادی و روزمره خارج می‌شود. برنامه خواب و خوراک و استراحت و زمان دید و بازدید‌های خانوادگی تغییر می‌کند.

 اگر برنامه‌ریزی درستی نداشته باشید، خواب و خوراک‌تان به هم می‌خورد، خسته و بی‌حوصله می‌شوید و کارایی‌تان پایین می‌آید. با یک برنامه‌ریزی دقیق و رعایت نکات ساده می‌توانید خودتان را با این تغییرات هماهنگ کنید، به راحتی روزه بگیرید و از مزایای معنوی این ماه بهره بیشتری ببرید.

"روزه‌داری بزرگ‌ترین فرصت برای تقویت و آمادگی جسمانی است". این جمله را پاراسلسوس درباره روزه گفته است.
 بقراط پدر علم پزشکی هم معتقد است؛ "روزه‌داری همان توانایی انسان در جهت درمان خود است که به عنوان فرصتی برای بدن فراهم می‌شود"

در اولین کنگره بین‌المللی روزه و سلامت که سال 1994 در کازابلانکا برگزار شد، دبیرخانه این کنگره بیش از 50 عنوان مقاله از محققان مسلمان و غیرمسلمان سراسر جهان درباره تاثیر روزه بر سلامت دریافت کرد. نتایج هیچ‌کدام از پژوهش‌ها نشان نداد روزه برای سلامتی مضر است یا باعث بدترشدن بیماری می‌شود. واقعیت این است که اگر روزه‌داری طبق اصول صحیح انجام شود برای سلامت مفید است و اگر به شیوه غلط انجام شود، می‌تواند آسیب‌های جدی به سلامتی وارد کند.

بررسی‌ها نشان داده است روزه باعث استراحت دستگاه گوارش، کاهش قند خون، کاهش کلسترول و کاهش فشارخون سیستولیک و همچنین کاهش استرس می‌شود. اما به شرط اینکه چند نکته را در روزهای روزه‌داری رعایت کنیم

سحری چه بخوریم؟

سحری مهم‌ترین وعده غذایی روزه‌دارهاست چون انرژی لازم را در طول روز تامین می‌کند. بیدارنشدن برای سحری باعث می‌شود در طول روز بی‌حال و تشنه و گرسنه باشید. این کار در طولانی‌مدت به سلامت‌تان آسیب می‌رساند. بهتر است  ساعتی قبل از اذان صبح از خواب بیدار شوید تا آرامش و وقت کافی برای غذاخوردن داشته باشید و از ورود حجم زیاد غذا در زمان کم به معده جلوگیری کنید.

وعده غذایی سحری باید متنوع و شامل تمام گروه‌های غذایی باشد. کارشناسان تغذیه توصیه می‌کنند در این وعده از غذاهای پرفیبر استفاده کنید. این غذاها مدت بیشتری در سیستم گوارش می‌مانند و باعث می‌شوند در طول روز دیرتر احساس گرسنگی کنید. هضم غذاهای فیبردار حدود 8 ساعت طول می‌کشد، در حالی که غذاهای زود هضم در مدت 3 تا 4 ساعت هضم می‌شوند.

نوشیدن چای در سحر توصیه نمی‌شود. چون باعث دفع ادرار می‌شود و در این صورت ممکن است بدن مواد معدنی‌ای که در طول روز به آن نیاز دارد را در ابتدای روز از دست بدهد.
بعد از غذا دندان‌هایتان را خوب مسواک بزنید. استفاده از نخ دندان و شستن دهان با آب نمک از بوی بد دهان در طول روز پیشگیری می‌کند. 
نکته آخر اینکه پس از خوردن سحری حداقل یک ساعت برای هضم غذا بیدار بمانید.

افطار  و شام

چای کم‌رنگ، شیر، خرما، حلوا یا شله زرد، سوپ رقیق، نان و پنیر و سبزی از غذاهای مناسب برای افطار است. بهتر است روزه‌تان را با خرما و شیر یا چای کم رنگ باز کنید. در نوشیدن مایعات زیاده‌روی نکنید. مصرف زیاد مایعات هنگام افطار به معده فشار می‌آورد و باعث سوء‌هاضمه می‌شود. کمی استراحت کنید و خوردن بیشتر را به زمان شام موکول کنید.

در وعده افطار مصرف مواد قندی ساده برای بالابردن میزان قند خون لازم است، اما باید مراقب باشید در مصرف مواد قندی زیاده‌روی نکنید. شاید باور نکنید اما یکی از علت‌های افت قند خون بعد از افطار مصرف زیاد مواد قندی است. علتش هم این است که در لحظه افطار قند خون به پایین ترین مقدار رسیده و بعد از خوردن غذا قند خون یکباره بالا می‌رود.

بدن برای مقابله با افزایش قند خون هورمون انسولین ترشح می‌کند و این هورمون به فاصله نیم تا یک ساعت بعد از خوردن غذا قند خون را به حالت اولیه می‌رساند. اما معمولا از آنجایی که قندهای ساده و تصفیه شده در رژیم غذایی ما زیاد است، انسولین زیادی هم ترشح می‌شود و همین باعث می‌شود بدن دچار افت قند خون شود. بهتر است شام چند ساعت بعد از افطار میل شود. کارشناسان تغذیه توصیه می‌کنند افطار و شام را همزمان میل نکنید. این کار به سیستم گوارش فشار وارد می‌کند.

تامین آب بدن

به دلیل اینکه در طول روز نمی‌توانید آب بنوشید، ممکن است بدن دچار کمبود آب شود. مصرف آب، چای کم‌رنگ، شیر، دوغ رقیق و کم‌نمک و آب‌میوه تازه را فراموش نکنید. از زمان افطار تا هنگام خواب، حداقل 4 لیوان آب بنوشید.

برای جبران آب بدن از سالاد، سبزیجات و میوه استفاده کنید. یکی از مشکلاتی که در اثر مصرف کم آب اتفاق می‌افتد، یبوست است. مصرف غذاهای فیبردار مانند حبوبات و سبزیجات و استفاده از روغن زیتون و آرد سبوس‌دار در تهیه غذا و مصرف میوه‌های خشک مانند برگه هلو، زردآلو، آلو و انجیر خشک برای پیشگیری از این حالت مفید است.

خواب و روزه‌داری

در این ماه علاوه بر وعده‌های غذایی ساعت خواب هم تغییر می‌کند. شب زودتر بخوابید تا بتوانید یکی دو ساعت قبل از اذان از خواب بیدار شوید. غذایتان را با آرامش میل کنید. بلافاصله بعد از خوردن غذا دراز نکشید، این کار باعث سوء‌هاضمه و برگشت غذا از معده می‌شود.

در ساعات دیگر روز به اندازه کافی بخوابید تا سحر خواب نمانید یا از شدت خواب آلودگی از خوردن سحری منصرف نشوید.

ساعت‌های اولیه روز، بعد از خواب شبانه و خوردن غذا بهترین زمان برای فعالیت‌های فکری است. بهتر است این ساعت از روز بیدار بمانید و کارهایی که احتیاج به تمرکز و قدرت فکری بیشتری دارند را انجام دهید و در ساعت‌های انتهایی روز بخوابید. بعدازظهر و قبل از افطار که کم‌انرژی‌تر شده‌اید و قند خونتان پایین آمده، زمان مناسبی برای خواب است. این خواب نیمروزی باعث می‌شود تا بعد از افطار سرحال‌تر باشید.

روزه و ورزش

شاید تصور کنید چون روزه هستید نباید ورزش کنید و تحرک زیادی داشته باشید، اما اصلا این‌طور نیست. اتفاقا یک ورزش ملایم مانند پیاده‌روی و نرمش‌های کششی می‌تواند خستگی را از تن شما بیرون کند وانرژی‌تان را بیشتر کند. پس هر وقت احساس خستگی کردید کمی نرمش کنید، چند نفس عمیق بکشید و تاثیر آن را در شادابی‌تان ببینید.

نرمش‌های سنگین و نرمش‌هایی که بعد از آن عرق کنید برای ساعات روزه داری مناسب نیستند. ورزش‌های سبک را انتخاب کنید، مثلا بعد از شام به پیاده روی بروید و آرام قدم بزنید. یا از مهمانی که بر می‌گردید مسافتی را در کنار خانواده قدم بزنید.

ورزشکاران در ماه رمضان نسبت به افراد عادی نیاز بیشتری به پروتئین، قند و ویتامین‌ها دارند. باید حدود 3 ساعت بعد از افطار ورزش را شروع کرد تا غذای مصرف شده فرصت هضم پیدا کند. بین خوردن غذا و شروع ورزش باید فاصله‌ای باشد که جریان خون بتواند به راحتی به عضلات بدن برسد.

ممکن است کمبود قند در بدن باعث بروز مشکلاتی شود که ورزشکاران روزه‌دار می‌توانند با مصرف مواد قندی و کربوهیدرات‌ها مانند ماکارونی، عسل، سیب زمینی،قند و شیرینی‌جات در فاصله بین سحر و افطار این کمبود را جبران کنند.

قهرمانان روزه‌دار
برخی از قهرمانان ورزشی در جریان ماه مبارک رمضان نگران‌اند که آیا می‌توانند باز هم به فعالیت‌های ورزشی‌شان ادامه دهند یا نه. پاسخ این است که می‌توان با مشورت پزشکان و همچنین مربیان باتجربه، ضمن روزه‌داری، تمرین‌ها را هم تا حد ممکن ادامه داد.

در ماه رمضان تمرین‌های ورزشی باید سبک‌تر باشد، چون هنگام ورزش، بدن نمک و آب زیادی از دست می‌دهد و در ورزش‌های شدید منجر به ضعف شدید بدن می‌شود. ورزشکاران به دلیل فعالیتی که دارند و موقع تمرین بیشتر عرق می‌کنند و با مصرف ‌یک و نیم تا 2 لیتر آب یا مایعات شیرین به جز چای، مشکلی از این بابت نخواهند داشت.

بعد از انجام فعالیت ورزشی تا زمانی که تشنه هستید، می‌توانید آب یا مایعات بنوشید. همچنین مصرف مایعات با غلظت ‌‌5درصد مواد قندی در حین تمرین و بعد از آن برای جبران افت قند خون مفیدتر‌ است.

مقدمه

در ماه مبارک رمضان ، رژیم غذایی ما نباید به نسبت قبل خیلی تغییر کند و در صورت امکان باید ساده باشد . رژیم غذایی همچنین باید طوری تنظیم شود که بر روی وزن تأثیر زیادی نداشته باشد . البته اگر فرد دچار اضافه وزن می باشد ،ماه رمضان فرصت مناسبی است تا وزن به حالت طبیعی برگردد . 

با توجه به ساعات طولانی ناشتا بودن ، باید غذاهایی را مصرف کنیم که به کندی هضم می شوند مثل غذاهای حاوی فیبر زیاد . غذاهای دیرهضم معمولاً چند ساعت در دستگاه گوارش می مانند در حالیکه غذاهای سریع الهضم فقط 1 تا 2ساعت در معده باقی می مانند . 

غذاهای دیر هضم

• غذاهای دیر هضم عبارتند از : حبوبات و غلات مثل جو ، گندم ، جو دوسر ،لوبیا ، عدس ، آرد،‌ غلات برنج با پوست و غیره ( که کربوهیدراتها نامیده می شوند.

غذاهای سریع الهضم

• غذاهای سریع الهضم عبارتند از : غذاهایی که حاوی قند ، آرد سفید و غیره هستند ( که به این گروه کربو هیدراتهای تصفیه شده گفته می شود ).

غذاهای فیبردار

• غذاهای حاوی فیبر عبارتند از : غذاهای حاوی سبوس ، گندم سبوس دار ، غلات و حبوبات ، سبزیها مانند لوبیای سبز ، نخود ،‌ذرت ،‌ اسفناج ، برگ چغندر ، میوه های با پوست ، میوه خشک شده مثل برگه زردآلو ، انجیر ،‌آلو خشک ، بادام و غیره .
• غذاهای مصرفی باید در حالت تعادل با یکدیگر باشند . و از همه گروههای غذایی مثل میوه ، سبزیجات ،‌گوشت ، مرغ ، ماهی ، نان ، حبوبات ومحصولات لبنی در رژیم غذایی باید وجود داشته باشد . غذاهای سرخ شده باید محدود شوند زیرا باعث عدم هضم ، سوزش سردل و اختلال در وزن می شوند .

از چه چیزهایی پرهیز کنیم ؟

• 1 - غذاهای سرخ کردنی و چرب
• 2- غذاهای حاوی قند زیاد
• 3 - خوردن غذای زیاد بخصوص هنگام سحر
• 4 - خوردن چای زیاد هنگام سحر ، چای باعث افزایش ادرار شده و از این طریق نمک های معدنی که در طول روز بدن به آنها نیاز دارد دفع می شوند.
• 5 - سیگار : اگر شما نمی توانید سیگار را به یکباره قطع کنید از هفته های قبل از ماه رمضان شروع به مصرف کم آن کنید .

چه غذاهایی را مصرف کنیم ؟

• 1 - مصرف کربوهیدراتهای مرکب در سحر که مدت طولانی تری هضم می شوند و باعث می شوند که شما کمتر گرسنه شوید .
• 2- حلیم یک منبع عالی پروتئین بوده و از غذاهائی است که دیر هضم می شود .
• 3-  خرما یک منبع عالی قند ،‌فیبر ، کربوهیدرات ، پتاسیم و منیزیوم می باشد .
• 4- مغز بادام غنی از پروتئین و فیبر بوده و حداقل چربی را دارا می باشد .
• 5- موز یک منبع خوب پتاسیم ، منیزیوم و کربو هیدرات می باشد .
• 6-مصرف زیاد آب یا آب میوه در صورت امکان در فاصله بین افطار و زمان خواب باعث تأمین آب مورد نیاز بدن می شود .

یبوست

• یبوست می تواند باعث ایجاد بواسیر و شقاق های دردناک مقعد شود و باعث سوء هاضمه به همراه نفخ می شود .
• علل یبوست : مصرف کربوهیدراتهای تصفیه شده ، مصرف کم آب ومیزان ناکافی فیبر در غذا از علل عمده یبوست می باشند .
• درمان : اجتناب از مصرف زیاد کربوهیدراتهای تصفیه شده ، افزایش مصرف آب ، استفاده از سبوس در نانها ، استفاده از آردهای قهوه ای .

سوء هاضمه و نفخ

• علل : پرخوری ، مصرف زیاد غذاهای چرب و سرخ شده ، غذاهای تند و غذاهایی که ایجاد نفخ می کنند مثل تخم مرغ ،‌ کلم ، عدس ،‌ نوشابه های گازدار
• درمان : از پرخوری اجتناب کنید ، آب میوه یا آب بنوشید . از غذاهای سرخ کردنی اجتناب کنید .

ضعف ( افت فشار خون )

• علائم :افزایش تعریق ، ضعف ، خستگی ، کم شدن انرژی ، سرگیجهبخصوص هنگام برخاستن ، ظاهر رنگ پریده و احساس افتادن علائم افت فشار خون می باشند که بیشتر هنگام بعد از ظهر اتفاق می افتد .
• علل : مصرف کمتر مایعات و کاهش مصرف نمک
• درمان : به مکانهای گرم نروید و مصرف نمک و مایعات را افزایش دهید .
• توجه : افت فشار خون باید با گرفتن فشار خون در هنگام بروز علائم تأییدشود . افراد دارای فشار خون بالا ممکن است در طول ماه رمضان نیاز به تنظیم مجدد داروهای خود توسط پزشک داشته باشند .

سردرد

• علل : عدم مصرف کافئین و تنباکو ،‌انجام کار زیاد در طول روز ، کم خوابی و گرسنگی که معمولاً در طول روز بیشتر شده و در انتهای روز بدتر می شود . سردرد وقتی با افت فشار خون همراه شود می تواند منجر به سردرد شدید و حالت تهوع قبل از افطار شود .
• درمان : در طول یکی دو هفته قبل از ماه رمضان بصورت تدریجی کافئین وتنباکو را قطع کنید . چای سبز و بدون کافئین ممکن است جایگزین خوبی باشد . همچنین برنامه خود را در طول ماه رمضان طوری ترتیب دهید تا خواب کافی داشته باشید .

کاهش قند خون

• ضعف ، سرگیجه ، خستگی ،‌کاهش تمرکز ،‌ تعریق زیاد ، احساس لرز ، عدم توانائی برای فعالیت های فیزیکی ، سردرد ، طپش قلب از علائم کاهش قند خون می باشند .
• علل در افراد غیر دیابتی :خوردن مقدار زیاد قند مثل کربوهیدراتهای تصفیه شده مخصوصاً در هنگام سحر باعث می شود که بدن مقدار زیادیانسولین تولید کرده و باعث افت قند خون بشود .
• درمان :خوردن غذا هنگام سحر و محدود کردن نوشیدنی ها و غذاهای حاوی قند .
• توجه : افراد دیابتی ممکن است به تنظیم مجدد داروهای خود در ماه رمضان احتیاج داشته باشند و باید با پزشک خود مشورت کنند .

انقباضات عضلانی

• علل:مصرف ناکافی غذاهای حاوی کلسیم ، پتاسیم و منیزیوم
• درمان :خوردن غذاهای غنی از مواد معدنی فوق برای مثال : سبزیجات ، میوه جات ، محصولات لبنی ، گوشت ، خرما
• توجه : افراد تحت درمان فشار خون بالا و افراد دچار سنگ کلیه باید باپزشک خود مشورت کنند .

زخم معده ،‌ سوزش سردل ، التهاب معده

• افزایش سطح اسید در معده خالی در ماه رمضان باعث تشدید مسائل فوق می شود . این شکل بصورت احساس سوزش در ناحیه معده و زیر دنده ها ظاهر شده و می تواند بطرف حلق گسترش یابد . غذاهای تند ،قهوه و کوکاکولا این حالت را بدتر می کنند .
• درمانهای طبی برای کنترل سطح اسید در معده وجود دارند وافراد مبتلا قبل از روزه گرفتن باید با پزشک خود مشورت کنند .

سنگ کلیه

• سنگ کلیه ممکن است در افرادی که آب کم می نوشند ایجاد شود . بنابراین مصرف زیاد مایعات برای جلوگیری از تشکیل سنگ ضروری می باشد .

درد مفاصل

• علل : در طول ماه رمضان که نمازهای بیشتری خوانده می شود فشار روی مفاصل زانو افزایش می یابد . در افراد مسن و یا افراد دچار التهاب مفاصل این مسئله باعث درد ، سفتی ، تورم و احساس ناراحتی می شود .

درمان : وزن را کم کنید تا زانوها مجبور نباشند وزن بیشتری را تحمل کنند .قبل از ماه رمضان اندام تحتانی را ورزش دهید تا برای فشار اضافی وارده آماده باشند . آمادگی بدنی باعث می شود تا نماز راحت تر خوانده شود .

در ماه ضیافت الهی هستیم،‌ خوب است در مورد تغذیه در ماه مبارک رمضان بیشتر بدانیم

روزه علاوه بر اینکه موجب ارتقای سلامت فردی، خانوادگی و اجتماعی افراد می‌گردد، خود آدابی دارد که رعایت آنها به‌ویژه در زمینه تغذیه سالم در ماه رمضان، موجب بهره‌‌وری بیشتر از فواید معنوی، بهداشتی و... در این ماه عزیز می‌شود.

در طول روزه‌داری دستگاه گوارش حدود چند ساعت خالی می‌ماند و در واقع این دستگاه و سایر دستگاه‌هایی که به نحوی در هضم و جذب مواد غذایی دخالت دارند استراحت می‌کنند و بعد از روزه‌داری به نحو بهتری اعمال خود را به انجام می‌رسانند.

مطالعات متعدد نقش موثر روزه‌داری را در بهبود بیماری‌های مختلف نشان می‌دهد. در اغلب بیماری‌هایی که عادات غلط غذایی، چاقی و افزایش وزن در بروز آنها دخالت دارند روزه‌داری مفید است.

مطالعات نشان داده است روزه گرفتن برای مبتلایان به چربی خون بالا بسیار مفید است و میزان چربی‌های نامطلوب موجود در خون را تنظیم می‌کند و موجب افزایش میزان چربی‌های مفید خون می‌شود. علاوه بر این برخی از بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم به کمک پزشک معالج و یک متخصص تغذیه به راحتی می‌توانند در این ماه روزه بگیرند و از آثار مفید آن بهره کافی را ببرند.

به طور کلی پیروی از یک برنامه غذایی صحیح در ایام ماه مبارک رمضان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا هم بتوان عادات غذایی غلط را اصلاح کرد و هم از برکات معنوی این ماه بهره برد.

سحری و افطاری سالم

در ماه مبارک رمضان نیز مانند همیشه پیروی از برنامه غذایی متنوع و متعادل شامل چهار گروه اصلی غذایی (نان و غلات، میوه‌ها و سبزی‌ها، گوشت و حبوبات و تخم‌مرغ، شیر و لبنیات) ضروری است. با رعایت تنوع و تعادل در مصرف غذا نیازهای تغذیه‌ای شامل آب، املاح، ویتامین ها، ‌پروتئین و انرژی مورد نیاز بدن تأمین می‌شود.

توصیه می‌شود افراد روزه‌دار همانند زمانی که روزه نیستند سه وعده غذا بخورند که وعده شامل افطار، شام و سحر است، اما در ماه مبارک رمضان سرو غذا در دفعات کمتر برای مثال دو بار در روز نیز اشکال ندارد و به شرایط جسمی و توانایی فرد بستگی دارد.

بهتر است غذای مصرفی در وعده سحری خصوصیات و ویژگی وعده ناهار را داشته باشد تا از ایجاد گرسنگی در طول روز پیشگیری شود.

با توجه به اینکه ساعت سرو افطار حدود ساعت 18 است و تا وعده سحری فاصله طولانی است، می‌توان در فاصله افطار تا سحر یک وعده غذایی مثل شام سبک را سرو کرد که البته این به وضعیت خود شخص و تمایل او به سرو غذا بستگی دارد.

در هنگام افطار مصرف غذاهای سبک و مختصر شامل گروه‌‌های غذایی شیر و لبنیات (مانند شیر و ماست و پنیر) میوه‌ها و سبزی‌ها و نان و غلات (مانند برنج و نان) توصیه می‌شود، مانند نان و پنیر و سبزی که یکی از عادات خوب غذایی هموطنان در این ایام است.

نکته مهم شست‌وشوی کامل و ضد عفونی‌کردن سبزی مصرفی است که در این دوران باید بیش از پیش به آن توجه کرد. علاوه بر آن مصرف شیر گرم و فرنی و یا شیر برنج در هنگام افطار مناسب است. استفاده از مواد غذایی آبکی مثل سوپ، آش، حلیم بدون روغن (حلیم منبع خوبی از مواد نشاسته‌ای، فیبر، پتاسیم و منیزیم است) و همچنین مایعات به هنگام افطار و سحر موجب حفظ تعادل آب و املاح فرد روزه‌دار می‌شود.

سبزی و میوه فراموش نشود

استفاده از سبزی‌ها و میوه‌ها در هنگام افطار و همچنین در فاصله زمانی بین افطار تا سحر به دلیل اینکه منبع خوبی از فیبر هستند، برای دستگاه گوارش بسیار مفید است و مانع بروز یبوست می‌شود. توصیه می‌شود در وعده سحری مقدار مناسبی سبزی‌های گوناگون مصرف شود. سبزی‌ها با دارا بودن مواد مغذی مختلف و آب، علاوه بر تأمین ویتامین‌ها و املاح مورد نیاز بدن، از تشنگی فرد در طول روز جلوگیری می‌کنند.

اعتدال در مصرف شیرینی‌ها

مصرف مواد غذایی شیرین در وعده سحری توصیه نمی‌شود. مصرف مواد غذایی شیرین با تحریک انسولین موجب ورود قند خون به داخل سلول‌ها و در نتیجه کاهش قند خون می‌شود. به این ترتیب مصرف مواد غذایی شیرین و حاوی قندهای ساده مثل شیرینی و شکلات در وعده سحری موجب می‌شود شخص زودتر گرسنه شود. انواع میوه را که حاوی مواد مغذی بسیار مفید برای سلامت بدن است بهتر است در وعده افطار و یا در فاصله افطار تا سحر مصرف کرد.

از کربوهیدرات‌های پیچیده مثل غلات از جمله گندم، جو و... حبوبات مثل عدس، لوبیا،‌ نان‌های سبوس‌دار و غذاهای حاوی فیبر مثل سبزی‌ها، حبوبات، غلات، میوه‌های با پوست، میوه‌های خشک مانند گلابی، آلو و انجیر و بادام در وعده‌های غذایی به خصوص سحری بیشتر استفاده کنید. این غذاها باعث می‌شوند احساس گرسنگی کمتری کنید، چون به آهستگی هضم می‌شوند.

توصیه می‌شود برای تأمین آب مورد نیاز پس از سرو افطار و تا قبل از خواب به تدریج انواع میوه، چای کمرنگ و سایر مایعات به ویژه آب برای جبران کم آبی بدن نوشیده شود.

در طول روزه‌داری دستگاه گوارش حدود چند ساعت خالی می‌ماند و در واقع این دستگاه و سایر دستگاه‌هایی که به نحوی در هضم و جذب مواد غذایی دخالت دارند استراحت می‌کنند و بعد از روزه‌داری به نحو بهتری اعمال خود را به انجام می‌رسانند.

خلاصه

در ماه مبارک رمضان نیز مانند همیشه پیروی از برنامه غذایی متنوع و متعادل شامل چهار گروه اصلی غذایی (نان و غلات، میوه‌ها و سبزی‌ها، ‌گوشت و حبوبات و تخم‌مرغ، شیر و لبنیات)‌ ضروری است.

با رعایت تنوع و تعادل در مصرف غذا نیازهای تغذیه‌ای شامل آب، املاح، ‌ویتامین ها، پروتئین و انرژی مورد نیاز بدن تأمین می‌شود.

درخلال ماه مبارک رمضان غذای مصرفی نبایدتفاوت چندانی نسبت به قبل از آن داشته باشدوباید تاحد امکان ساده باشد.رژیم غذایی باید به گونه ای باشدکه وزن در طی ماه رمضان ثابت مانده ونه زیادونه کم گردد.ماه رمضان فرصت بسیار مناسب برای کسانی است که می خواهندوزنشان را طبیعی نمایند(کاهش دهند).

درطول رمضان بایدبیشتراز غذاهای به اصطلاح آهسته هضم یا بد هضم که حاوی فیبرهای فراوان هستنداستفاده نمود(خصوصا درهنگام سحر)
غذاهای پرفیبر(آهسته هضم )تا 8 ساعت در دستگاه گوارش باقی می مانند درحالیکه غذاهای کم فیبر(سریع هضم )حداکثر4-3 ساعت باقی می مانند.
غذاهای آهسته هضم غذاهایی هستند که حاوی غلات مانند:جو , گندم ,باقالا , عدس ,برنج سبوس دار ومانند آن باشد(کربوهیدراتهای پیچیده ) .

غذاهای سریع هضم غذاهای هستندکه حاوی شکر , آردسفید ومانند آن باشد (کربوهیدراتهای تصفیه شده )

غذاهای فیبردار شامل موادغذایی سبوس دار,گندم کامل ,غلات کامل وحبوبات ,سبزیجات مثل باقالی سبز, نخود فرنگی , ذرت , اسفناج , برگهای چغندر(که سرشارازآهن است) میوه با پوست , میوه های خشک خصوصا زرد آلو,انجیر ,آلو,مغز بادام ومانندآن .

غذاهای سرخ شده غذاهای نیمه سالم به شماررفته ومصرف آن بایدمحدود باشد. این غذاها باعث سوء هضم ,سوزش سردل شده وباعث اضافه وزن می شوند.

بطورکلی در ماه مبارک رمضان

ازاین غذاها اجتناب کنید:

1-                 غذاهای سرخ شده وچرب

2-                 غذاهای حاوی مقادیر زیادی شکر مانند:زولبیاو بامیه

3-                 مصرف چای زیاد خصوصا در سحر "زیرا چای باعث می شود میزان ادرارزیاد شده وبدنبال آن موادمعدنی مورد نیازبدن طی روز از بدن دفع شود."

4-                 ازکشیدن سیگار جدا اجتناب کنید زیرا خصوصادر ماه رمضان عوارض آن روی بدن بسیار بیشتراست .

این غذاها را بخورید:

1-                 کربوهیدراتهای پیچیده ؛ که مدت بیشتری در بدن باقی مانده وباعث تاخیردر ایجاد احساس گرسنگی می شوند.

2-                 حلیم ؛یک منبع عالی ازپروتئین بوده ویک غذای آهسته هضم به شمار میرودکه سیری طولانی مدت ایجاد می کند.

3-                 خرما؛ منبع بسیارجدی از قند,فیبر,کربو هیدرات ,پتاسیم ومنیزیوم است .

4-                 بادام ؛ سرشار از پروتئین وفیبربوده و چربی کمی دارد.

5-                 موز ؛ منبع خوبی از پتاسیم ,منیزیوم وکربوهیدرات است .

نوشیدنی ها

بین افطار تازمان خواب مقادیرفراوان آب وآب میوه تازه بنوشیدتابدن به تعادل آب والکترولیت دست یابد .

تلقین میت به عربی گفته می شود برای آن که بعد از مرگ باطن کسی که مسلمان باشد و برنامه قرآنی داشته باشد، ظهور می کند، عربی را می فهمد و به زبان عربی به خوبی سخن می گوید. از این رو زبان اهل بهشت عربی است.

نباید گفت کسانی که به عربی آشنا نیستند چگونه در بهشت سخن می گویند؛ زیرا زبان بهشت تابع عقیده اهل بهشت است و اصولا زبان و چهره و اندام به قالبی در می آید که مناسب قلب این شخص باشد. چطور عده ای به صورت انسان و عده ای به صورت حیوان محشور می شوند و عده ای صورتشان سیاه و گروهی صورتشان سفید است.1

صورت و لفظ و اندام و لغت و کلمات را باطن به عهده می گیرد، نه ظاهر. در قیامت عقیده به زبان می آموزد که این چنین سخن بگو.

خطیب بهشت، حضرت داود (سلام الله علیه) خواهد بود؛ امیرالمؤمنین علیه السّلام در نهج البلاغه می فرمایند: حضرت داود(سلام الله علیه) قاری اهل بهشت است.2

آنچه در مرگ و پس از آن حاکم است عقیده است و اگر کسی به عقیده قرآن و اسلام از دنیا رفت یقینا عربی سخن می گوید و یقینا عربی را می فهمد.

 فرزندان امانت الهی و نعمت و نشانه های خدا هستند و والدین درباره سلامت، رشد، تعلیم و تربیت آنها مسئولند1 و در برابر تربیت خوب پاداش2 و در برابر تربیت بد آنان کیفر خواهند دید.3

در روایات معصومین علیهم السلام حقوقی را بر عهده والدین قرار دادند که عبارتند از :

1. انتخاب نام نیکو برای او؛
2. گرامی نگهداشتن مادر او؛
3.توجه انتسابش به والدین؛
4. بهداشت(نظافت و ختنه) او؛
5. تغذیه مناسب وی؛
6. تعلیم وتربیت او؛
7. مهرورزی به او؛
8. اکرام او؛
9. یاری کردنش بر کار نیک. 

رسول گرامی اسلام(ص) فرمود: حق فرزند بر پدر این است که مادرش را سرزنده و گرامی بدارد و نام نیکو بر وی بنهد و اگر پسر باشد قرآن به وی بیاموزد و او را پاک(ختنه) کند و شنا کردن به وی بیاموزد و اگر دختر باشد سوره نور را به وی آموزش دهد، سوره یوسف را به وی نیاموزد و او را در غرفه ها (بالا خانه ها) ساکن نکند (کنایه از اینکه محیط تحصیل و کار و زندگی او در معرض دید و ارتباط نامحرمان نباشد)و در ازدواج او شتاب کند